In het najaar van 2018 rommelt het binnen de liberale studentenpartij De Vrije Student aan de UvA. Nog geen maand nadat twee studenten zijn benoemd in de studentenraad vertrekken ze uit de fractie. De invloed van de Jongerenorganisatie voor Vrijheid & Democratie (de politieke jongerenorganisatie van de VVD), volgens de officiële lezing niet bestaand, zou te groot zijn. In de maanden erna wordt het niet rustig en wanneer ik in de jaarrekeningen van de JOVD duik ontploft de bom: er zijn tienduizenden euro’s overgemaakt. Niet veel later stapt nog een raadslid op.
De Jongenorganisatie voor Vrijheid en Democratie (JOVD), de politieke jongerenorganisatie van de VVD, heeft jarenlang duizenden euro’s overgemaakt naar studentenpartij De Vrije Student. In totaal ging er bijna vijfentwintigduizend euro naar De Vrije Student, blijkt uit onderzoek van Folia. De Vrije Student heeft steeds ontkend dat ze gelieerd was aan de JOVD.
Uit de financiële jaarverslagen van de JOVD blijkt dat de jongerenorganisatie in 2015 voor het eerst geld overmaakte naar De Vrije Student: 7.000 euro. Bovendien zou de JOVD in dat jaar twee van haar donateurs, de Stichting voor Oeconomische Politiek en het Godefridus van Heesfonds, hebben overtuigd om samen eveneens 7.000 aan De Vrije Student te schenken.
Meer dan twintigduizend euro
In de jaren erna blijft de JOVD geld storten. In 2016 wordt er 12.000 euro geschonken ‘voor het stimuleren van De Vrije Student’. Daarmee moet ‘onderwijsland’ liberaler gemaakt worden. Een jaar later gaat er 4.750 euro naar De Vrije Student. Een forse vermindering. In de toelichting wordt gesteld dat het de bedoeling is de steun aan De Vrije Student af te laten nemen. ‘Dit gebeurd [sic] om langzaam maar zeker DVS op eigen benen te laten staan.’
In totaal is er de afgelopen drie jaar zo’n 23.750 euro van de JOVD naar De Vrije Student gegaan
In totaal is er de afgelopen drie jaar zo’n 23.750 euro van de JOVD naar De Vrije Student gegaan. Een deel daarvan werd direct gedoneerd, met een deel daarvan betaalde de JOVD rekeningen die bedoeld waren voor De Vrije Student.
Landelijke koepel
Dat geld gaat naar de landelijke koepel De Vrije Student. Die staat boven de lokale afdelingen van De Vrije Student, zoals die in Amsterdam, in Groningen en in Utrecht. De laatste jaren deed De Vrije Student steeds in drie tot vijf steden mee aan de verkiezingen, dus het is goed voorstelbaar dat er van die 23.750 euro in de afgelopen drie jaar in totaal tussen de 5.000 euro en 10.000 euro in Amsterdam is beland.
Dat is geen klein bier voor studentenpartijen: de andere grote partijen in de Centrale Studentenraad hadden de laatste jaren een jaarbegroting van ‘enkele duizenden euro’s’. Dat is inclusief de campagne- en partijsubsidie die ze van de UvA kregen. De Vrije Student krijgt die subsidies van de UvA ook, en ze krijgt daarnaast jaarlijks, volgens ingewijden grotendeels in de vorm van materialen, nog eens steun ter waarde van duizenden euro’s.
David Nelck, fractievoorzitter van De Vrije Student in de Centrale Studentenraad, benadrukt in een reactie dat De Vrije Student onafhankelijk is. ‘We hebben door het jaar heen bijna geen kosten,’ zegt hij. Volgens hem is het bedrag dat De Vrije Student krijgt afkomstig van Stichting voor Oeconomische Politiek, en is de JOVD enkel een doorgeefluik. ‘We kunnen deze subsidie vanaf heden zelfstandig aanvragen en daar zijn we ook mee bezig.’
Stichting voor Oeconomische Politiek
Van een deel van de bedragen die de JOVD doorsluist naar De Vrije Student staat vast dat zij afkomstig zijn van de Stichting voor Oeconomische Politiek (SOeP), een zogenoemde neveninstelling van de VVD – zoals ook het wetenschappelijk bureau dat is. Die stichting maakt ieder jaar forse bedragen over naar de JOVD en de VVD, en ze deed dat in 2015 ook eenmaal deed naar De Vrije Student.
De hoofdvestiging van de SOeP is blijkens KvK-gegevens gevestigd in Rijswijk op het woonadres van Tineke Tangel. Tangel was volgens haar LinkedIn-profiel in het verleden achttien jaar lang secretaris/waarnemend directeur van de VVD en later onder meer politiek adviseur van de VVD. Tegenwoordig is ze naast VVD-gemeenteraadslid in Rijswijk eveneens ambtelijk secretaris van de VVD-fractie in de Eerste Kamer.
David Nelck, fractievoorzitter van De Vrije Student in de Centrale Studentenraad, benadrukt dat De Vrije Student onafhankelijk is
De Vrije Student kreeg ook eenmaal geld van het Godefridus van Heesfonds. Over dit fonds is minder informatie beschikbaar. In 2013 zei voorzitter Meinard Sprenger in NRC dat zijn stichting als doel heeft het liberale gedachtegoed in de breedste zin van het woord te ondersteunen.
Ontsproten uit de JOVD
De Vrije Student is een studentenpartij die sinds 2015 meedoet aan de studentenraadsverkiezingen aan de UvA en die op dit moment met twee zetels in de Centrale Studentenraad van de UvA is vertegenwoordigd. In 2014 ontstond zij uit de moederschoot van de JOVD, zo vertelde Rosa d’Adelhart Toorop, de eerste lijsttrekker van De Vrije Student aan de UvA, in 2015 aan Folia.
‘Vorig jaar [in 2014, red.] hebben we als JOVD een gesprek gehad met Pieter Duisenberg, de VVD-woordvoerder hoger onderwijs in de Tweede Kamer,’ zei d’Adelhart Toorop. ‘De medezeggenschap krijgt meer macht, dan moeten er in die medezeggenschap ook kuitenbijters zitten.’ Zij stelde dat De Vrije Student ‘niet aan de JOVD gelieerd is’.
‘Zetje in de opstartfase’
Ook in de jaren erna bleven zowel de JOVD als De Vrije Student ontkennen dat de een de ander subsidieerde. Toen in 2015 bleek dat de JOVD rekeningen voor De Vrije Student had betaald, stelde de JOVD dat dit enkel ‘een zetje in de opstartfase’ was en dat er geen sprake was van steun. ‘We hebben ze geen geld gegeven en we hebben ze dus ook niet financieel ondersteund,’ zei Matthijs van de Burgwal (destijds persvoorlichter en later voorzitter van de JOVD).
Blijkens de financiële jaarverslagen en de secretariële jaarverslagen blijft het echter niet bij die opstartkosten. In 2015 worden inderdaad rekeningen betaald voor bijvoorbeeld de notaris, een huisstijl en campagnemateriaal. Een jaar later blijkt echter uit niets meer dat het om een zetje in de opstartfase gaat. Er wordt simpelweg genoemd dat het hoofdbestuur akkoord gaat met ‘de bijdrage aan de Vrije Student’, eenmaal 12.000 euro en eenmaal 4.500 euro. In 2017 is er ook geen specifiek doel aan de bijdrage verbonden dat kan wijzen op een zetje in de opstartfase.
Invloed JOVD
Dit jaar nog stapten twee studentenraadsleden met hun zetel uit de fractie van De Vrije Student omdat ze de invloed van de JOVD te groot vonden. David Nelck, fractievoorzitter van De Vrije Student in de Centrale Studentenraad, betwistte destijds de invloed van de JOVD binnen zijn partij. ‘Ik werk niet samen met de JOVD, ik werk alleen maar samen met De Vrije Student.’