Vijf jaar geleden ontbrandden er protesten aan de UvA toen bleek dat de kleine talenstudies in gevaar waren. Ze werden niet geschrapt, maar moesten wel op de schop. Hoe gaat het nu met de kleine talenstudies?
‘Dostojevski lezen we tegenwoordig in de vertaling’
‘Alleen de allerbeste studenten kunnen het Russisch nog doorgronden’
Drie minuten per week
‘Het is een glijdende schaal. Er wordt steeds een beetje beknibbeld op het onderwijs. Daardoor heb je steeds een beetje pijn.’ Toch is volgens Peeters-Podgaevskaja ‘de absolute bodem’ bereikt in haar vakgebied. ‘Ik heb het toevallig laatst met een collega uitgerekend. Studenten krijgen in het eerste jaar zes uur taalverwerving per week. Vanwege de bezuinigingen worden de groepen steeds groter. Volgens nieuwe plannen van het faculteitsbestuur moeten we 31 studenten naar een tentamen begeleiden. Pas bij de 36e kunnen we een nieuwe werkgroep starten. En let op: dat zijn 31 studenten die een tentamen maken, dus in de praktijk zitten er nog meer studenten in een werkgroep. Weet je hoeveel tijd we hebben per student? Een student kan 1 minuut per college Russisch spreken en wij kunnen vervolgens 1 minuut per college feedback op zijn of haar taalbeheersing geven. Drie minuten per week! Zo kun je geen taal leren.’
De veranderingen in het curriculum ondersteunen haar verhaal. Werden er vijf jaar geleden nog taalverwervingsvakken ter waarde van 54 studiepunten gegeven in de bachelor, inmiddels is het teruggebracht tot 36. En daar komt nog bij dat taalspecifieke taalkundige vakken zijn verdwenen. ‘Er zijn nog een paar algemene taalkundevakken in het programma,’ zegt Peeters-Podgaevskaja. ‘Maar dat gaat over alle Slavische talen, terwijl de taalkunde van het Pools, Tsjechisch en Servo-Kroatisch heel anders zijn. Ze gebruiken zelfs een ander schrift. Onze studenten zijn niet eens in staat de voorbeelden uit de verschillende Slavische talen te lezen en te analyseren. We kunnen alleen algemeenheden behandelen.’
‘Onze module Russian and East European literatures: The Classics is bijna niet meer te doen. Studenten snappen het niet meer’
The Classics
Ze kent de argumenten van de tegenstanders: de UvA biedt een academische opleiding aan, en geen vertalersopleiding. ‘Maar: ik twijfel soms of studenten wel genoeg kennis van de taal mee krijgen. Alleen de allerbeste studenten kunnen het Russisch nog doorgronden, analyseren, of zichzelf verbeteren.’ Ook andere vakken in het curriculum komen daardoor in de problemen. ‘Onze module Russian and East European literatures: The Classics is bijna niet meer te doen. Studenten snappen het niet meer. Poesjkin, Dostojevski, Tsjechov,’ ze zucht. ‘We lezen het in de vertaling en geven studenten een paar korte passages van het origineel erbij zodat ze toch nog een beetje feeling met de Russische tekst hebben. Om over andere Slavische talen nog maar te zwijgen.’
‘We plaatsen de geesteswetenschappen bij Scandinavistiek steeds meer in een maatschappelijke context’
Verwant aan het Nederlands
Bij die bachelor is het aantal studiepunten dat voor taalverwervingsvakken is gereserveerd nagenoeg gelijk gebleven. ‘Daar hebben we zelf voor gekozen,’ zegt Taal-Apelqvist. ‘Kijk, als je ons vergelijkt met Russisch hebben we natuurlijk voordelen. We gebruiken hetzelfde schrift als Nederlands, en de Scandinavische talen zijn net zoals Nederlands onderdeel van de Germaanse taalfamilie. Bovendien zijn Zweeds, Deens en Noors ook onderling heel erg verwant.’
Doordat studenten de taal relatief snel machtig zijn, kunnen ook vakken die niet per se over taal gaan, in het Zweeds worden gegeven. Al in jaar twee zijn de voertalen bij een deel van de vakken Deens, Noors en Zweeds. ‘Daardoor worden studenten toch heel veel met de taal geconfronteerd.’ Dat is wel iets minder dan in het verleden, geeft ze toe. Het eerste jaar bestaat voor ongeveer een derde deel uit algemene inleidingsvakken in de geesteswetenschappen en regiostudies. ‘Maar studenten waarderen die vakken erg goed.’
‘Een vak over nationale identiteiten geven we met de studie Italiaans. Ik denk dat het studenten helpt: omdat ze meteen vergelijkingsmateriaal hebben’
Meteen vergelijkingsmateriaal
Bovendien ziet ze voordelen in de nieuwe samenwerkingen die de studie aanging. ‘Een vak over nationale identiteiten is ontwikkeld samen met studie Italiaans, en wordt ook samen gegeven. De hoorcolleges volgen studenten samen, de werkgroepen zijn per studie gescheiden. Ik denk dat het studenten helpt: omdat ze meteen vergelijkingsmateriaal hebben.’ Misschien is het wel een andere tijd, zegt ze. ‘We plaatsen de geesteswetenschappen hier steeds meer in een maatschappelijke context. Dit lijkt meer aan te sluiten bij de behoefte van veel studenten. Het is anders, maar zeker niet slechter.’
‘We hebben Klassiek Arabisch eruit gehaald, dat was wel even slikken’
Hard werken en woordjes stampen
‘Er zit tegenwoordig zelfs iets meer taalvaardigheid in het curriculum,’ zegt ze. Daarin is Arabisch expliciet anders dan andere kleine talenstudies. Naast de opleidingen Arabisch en Hebreeuws is er namelijk een variant die meer over cultuur en geschiedenis gaat: Midden-Oostenstudies. Daardoor kan Arabisch zich veel meer op de taal richten, bijvoorbeeld met een buitenlandprogramma van een half jaar bij het Nederlands-Vlaams Instituut in Caïro.
Die nadruk op taalverwerving vinden sommigen niet academisch, maar het moet nou eenmaal omdat studenten anders geen Arabische bronnen kunnen gebruiken voor onderzoek. ‘Vooral het eerste jaar is het hard werken en woordjes stampen. Studenten zijn dan soms een half uur bezig met het vertalen van één alinea. Dat kan frustrerend zijn.’ Volgens Roset onderschatten studenten soms hoe moeilijk het is om een nieuwe taal te leren. ‘Veel eerstejaars willen Arabisch als een tweede studie volgen, maar dat is echt lastig. Meer dan de helft van onze studenten valt in het eerste jaar uit.’
‘Studenten met een bachelor Arabisch aan de UvA kunnen belangrijke oude schrijvers nu niet meer lezen of zelfs herkennen’
De koran
Ondanks die focus op taal zijn er ook bij de studie Arabisch darlings gekilld. ‘We hebben nog maar één kort taalkundig vak in de bachelor en klassiek Arabisch is er helemaal uit gehaald. Dat was wel even slikken. “Wat ben je dan voor arabist?” heb ik me wel afgevraagd. In de Arabische wereld wordt er vaak op je neergekeken als je het klassiek Arabisch niet onder de knie hebt. Studenten met een bachelor Arabisch aan de UvA kunnen belangrijke oude schrijvers nu niet meer lezen of zelfs herkennen.’ Het enige vak klassiek Arabisch dat ze krijgen gaat over de Koran, waarin studenten heel specifieke gedeeltes van het heilige boek lezen. ‘Dat is summier, en meer een introductie.’
Het is pijnlijk, vindt Roset, maar er moeten keuzes gemaakt worden. Ze ziet het ook aan de scripties die studenten schrijven: de taalkundige en letterkundige scripties zijn op een hand te tellen. ‘Bijna iedereen doet iets met politiek, geschiedenis, of cultuur. Dat vind ik zelf jammer, maar blijkbaar is het wel wat studenten zelf willen.’