Het machtsmisbruik van een rechtenhoogleraar

Ineens stond er een bericht op de UvA-site. Er was een rechtenhoogleraar vertrokken wegens grensoverschrijdend gedrag. Meer informatie was er niet. Wekenlang werkten we bij Folia aan een reconstructie, waarbij mijn collega Sterre van der Hee monnikenwerk verzette. Het leidde tot de publicatie van onderstaand bericht, waarmee we alle grote kranten te snel af waren, en een interview met rechtendecaan André Nollkaemper.

Machtsmisbruik van vertrokken rechtenhoogleraar duurde tien tot vijftien jaar

De rechtenhoogleraar die vorig jaar ontslag nam na een onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag is meerdere hiërarchisch ongelijkwaardige relaties aangegaan met vrouwelijke studenten en vrouwelijk personeel op de faculteit. Dit gebeurde in een periode van tien tot vijftien jaar. Ook was sprake van manipulatief gedrag, zo melden bronnen.

De rechtenhoogleraar, die ongeveer twintig jaar aan de UvA werkte, nam vorig jaar ontslag wegens een onderzoek waaruit bleek dat sprake was van grensoverschrijdend gedrag. Gedurende langere periode zou een gevoel van onveiligheid hebben geheerst op de betrokken afdeling, zo schreef de UvA in een persbericht. Na meldingen in de zomer van vorig jaar besloot de faculteit de hoogleraar op non-actief te stellen.

Tien tot vijftien jaar
Uit gesprekken met ingewijden blijkt nu dat zeker tien tot vijftien jaar sprake was van machtsmisbruik binnen de afdeling. De hoogleraar is in die periode meerdere hiërarchisch ongelijkwaardige relaties aangegaan met vrouwelijke studenten en vrouwelijke universiteitswerknemers en vertoonde manipulatief gedrag. ‘Achteraf bleek dat er een onveilige sfeer heeft geheerst,’ zegt hoogleraar Evert Verhulp (arbeidsrecht), die lange tijd leiding gaf aan de afdeling waaraan de vertrokken hoogleraar verbonden was. ‘Als ik met kennis van nu terugkijk op de zaak, kan ik alleen maar zeggen dat de faculteit terecht heeft opgetreden.’

Andere ingewijden, die alleen onder toezegging van anonimiteit met Folia in gesprek willen, beschrijven de hoogleraar als iemand met ‘hoogstaande academische kwaliteiten’ en tegelijkertijd als ‘heel manipulatief’. Hij flirtte veel, maakte ‘foute’ opmerkingen en oefende graag invloed uit op anderen. ‘Ik denk dat hij het niet eens altijd bewust doet, maar dat zijn grenzen oprecht anders zijn,’ licht iemand toe. Een acht voor een nacht, zeiden studenten gekscherend. ‘Zoiets is niet goed voor de vakgroep. Als je hem ergens op aansprak was je snel uitgepraat: een goede discussie over gedrag was niet echt mogelijk. En hoeveel kun je zeggen als ondergeschikte? Daarnaast was onze groep telkens anders van samenstelling: mensen met tijdelijke contracten kwamen en gingen weer en dan komen zaken minder makkelijk aan de oppervlakte.’

Het lastige, zegt iedereen, is dat incidenten veelal geheim blijven. Zo vertelden sommige vrouwen achteraf dat ze zich medeverantwoordelijk voelden, zegt Verhulp. ‘Je hebt contact, je doet leuk mee, en voor je het weet lig je met hem in bed. Dat schuldgevoel is lastig en leidt ertoe dat mensen niets meer zeggen.’ Hij zegt ‘buikpijn’ te hebben gehad van de zaak. ‘Ik vroeg me af of ik het had kunnen zien, of ik naïef was geweest.’

Geheimhouding
De faculteit heeft in verband met de vertrouwelijkheid van de zaak besloten om naast het persbericht geen details over de incidenten naar buiten te brengen. Daarbij hebben de hoogleraar en de faculteit een geheimhoudingsverklaring getekend, wat ook inhoudt dat ze niets over de inhoud van het rapport van onderzoeksbureau Bezemer Kuijper & Schubad kunnen zeggen. Ingewijden stellen dat de UvA ‘doortastend’ heeft gehandeld door deze maatregelen te nemen, maar zien ook een probleem in het gebrek aan inhoudelijke toelichting. ‘Deze meneer kan nu doen alsof er niets ernstigs gebeurd is,’ zeggen diverse bronnen daarover. ‘Je kunt je afvragen wat dat voor de slachtoffers betekent. Ik hoop dat de faculteit daarvan geleerd heeft en dat ze het nooit meer op deze manier zullen doen.’

Daarnaast zeggen collega’s dat het hun vakgroep in een kwaad daglicht heeft gesteld: door dit ‘vage bericht’ kon het lijken het alsof zij een ‘gestoorde vakgroep’ waren. ‘Mensen konden makkelijk denken dat deze man verantwoordelijk was voor een hele hoop rotzooi op de afdeling, en dat hij daarom werd weggestuurd.’

‘Deze meneer kan nu doen alsof er niets ernstigs gebeurd is. Je kunt je afvragen wat dat voor slachtoffers betekent’

De sfeer op de vakgroep is nu ‘verrassend goed’: minder spanning, goede energie. ‘Hij was een enorme sfeermaker, maar ook een sfeerbepaler’, zegt iemand daarover. ‘Deze zaak is zo ingewikkeld: er is veel geheim, veel schaamte. Alle neuzen staan nu weer dezelfde kant op.’

De UvA heeft de administratieve zaken rond het vertrek van de rechtenhoogleraar nog niet volledig afgerond – zo werd hij na zijn vertrek nog genoemd op de promotiemaandlijst van de pedel en staat hij nog als hoogleraar aangemerkt in het UvA-register van hoogleraren en gepromoveerden.

De UvA kan niet inhoudelijk op de vermeende feiten reageren. Het onderzoek naar de hoogleraar is uitgevoerd onder de belofte van volledige vertrouwelijkheid en de UvA wil dit vertrouwen niet beschamen.

Folia heeft besloten de naam van de hoogleraar niet te publiceren. Wij vinden niet de naam, maar de voorvallen en de omstandigheden waaronder die konden gebeuren journalistiek gezien het interessantst. In onze overwegingen hebben wij ook het belang van de privacy van de hoogleraar meegenomen.